علوم پایه ی سوم درس دوازدهم: گوارش سالم

درس در یک نگاه:

در این درس دانش آموزان ضمن انجام فعالیت های گروهی به طبقه بندی مواد غذایی مورد نیاز بدن می پردازند. نام چهار نوع ماده ی لازم در یک غذای مناسب را می شناسند و با نقش هر کدام در رشد و

درس دوازدهم: گوارش سالم

درس در یک نگاه:

در این درس دانش آموزان ضمن انجام فعالیت های گروهی به طبقه بندی مواد غذایی مورد نیاز بدن می پردازند. نام چهار نوع ماده ی لازم در یک غذای مناسب را می شناسند و با نقش هر کدام در رشد و سلامتی بدن آشنا می شوند. آن ها هم چنین به اهمیت رعایت بهداشت دندان و نیز به نکات مهم در حفظ و سلامتی دستگاه گوارش پی می برند.

آن چه دانش آموزان در مورد «اندام های حرکتی» می دانند:

سال اول : برای این که بدن سالم و قوی شود به غذاهای گوناگون، ورزش ، استراحت و رعایت نظافت نیازمند است.

سال دوم: بدن انسان رشد می کند. یکی از نیازهای رشد بدن ، خوردن غذاهای گوناگون و کافی در طول روز یا هفته است . توجه به استراحت و ورزش و رعایت نظافت برای حفظ سلامتی اساسی است. 

هدف ها: انتظار می رود در فرآیند آموزش این درس هر دانش آموز به هدف های زیر برسد:

مهارت ها ، دانستنی ها

1- هر ماده ی غذایی را در یکی از گروه های مهم مواد غذایی قرار دهد.

2- نقش هر کدام از مواد غذایی را در بدن شرح دهد.

3- از طریق برقراری ارتباط با نمودارهای ساده، آن ها را تفسیر کند.

4- در باره ی راه های مراقبت از دندان ها اطلاعات جمع آوری کند.

5- با انجام آزمایش تاثیر مواد قندی را در پوسیده شدن دندان ها مشاهده و نتیجه گیری کند.

6- به جمع آوری اطلاعات در باره ی غذاهایی که در طول هفته می خورد و تعیین مواد غذایی مناسب آن ها بپردازد.

7- متن درس را بخواند .مفاهیم را درک کند و بیان کند.

8- نکات لازم برای حفظ سلامتی بدن را توضیح دهد.

نگرش ها

1- به رعایت بهداشت دهان و دندان اهمیت دهد.

2- به رعایت نکات بهداشتی در حفظ سلامت دستگاه گوارش، علاقه مند شود.

3- در فعالیت های گروهی احساس مسئولیت کند.

دانستنی های برای معلم   

      گوارش سالم:

غذا: تغذیه علم بررسی تاثیر غذا در سلامت انسان است. غذا انرژی بدن ما را تامین می کند و موادی را که بدن برای رشد کردن ، ترمیم زخم ها، مقابله با بیماری ها و تندرست ماندن نیاز دارد به آن می رساند.

        بدن انسان همیشه به انرژی نیاز دارد . وقتی حرکتی انجام می دهیم یا وقتی فکر می کنیم مغز ما انرژی مصرف می کند . هزاران تغییر شیمیایی که در هر ثانیه در تمام اندام های بدن روی می دهند به انرژی نیاز دارند. حتی وقتی که کاملاً استراحت می کنیم یا به خواب فرو می رویم، انرژی مصرف می کنیم. این انرژی بدن را گرم نگاه می دارد. قلب ما را به تپش وا می دارد و باعث می شود ریه های ما به تنفس ادامه دهند.

        مواد غذایی انرژی زا: غذاها آمیزه ای هستند از مواد غذایی مفید و مواد دیگری که بدن از آن ها استفاده نمی کند. پنج نوع ماده ی غذایی وجود دارد: هیدور کربورها، چربی ها، پروتئین ها، ویتامین ها و مواد معدنی. هیدرکربورها در مواد غذایی شیرین مثل شیرینی ها، عسل مربا و ملاس (شیره ی خام چغندر قند) و غذاهای نشاسته ای مثل نان و سیب زمینی و برنج وجود دارد. هیدروکربورها منبع اصلی انرژی بدن انسان است.

        مواد غذایی پرچربی شامل موادی مثل کره و خامه که از شیر جانوران اهلی گرفته می شود و همچنین روغن های گیاهی مثل روغن زیتون، روغن آفتابگردان و روغن ذرت است. چربی دو برابر هیدروکربورها انرژی دارد. بدن ما ، به جای مصرف مستقیم چربی، قسمتی از آن را به عنوان ذخیره ی انرژی نگهداری می کند. چربی بیش تر در زیر پوست بدن ذخیره می شود.

مواد غذایی برای حفظ تندرستی بدن

          پروتئین: تقریباً در تمام مواد غذایی وجود دارد، ولی مقدار آن در همه ی مواد غذایی به یک اندازه نیست. سبزی هایی مثل کاهو و کلم خیلی کم پروتئین دارند. موادی مانند گوشت مخصوصاً جگر و قلوه ، پنیر ، تخم مرغ، ماهی ، شیر ،‌ لوبیا و نخود سرشار از پروتئین اند.

        در مواد غذایی حیوانی و گیاهی انواع بسیار گوناگون پروتئین وجود دارد. انسان بیش تر پروتیئن مورد نیاز خود را هم از غذاهای حیوانی و هم از غذاهای گیاهی تامین می کند. بدن ما بیش تر از پروتیئن تشکیل شده است و ما برای ترمیم اندام آسیب دیده یا فرسوده ی بدنمان به پروتئین احتیاج داریم. کودکان در حال رشد و بیماران و زخمی ها برای بهبود یافتن به مقدار زیادی پروتئین احتیاج دارند، ولی بزرگسالان تندرست هم به پروتیئن نیازمندند؛ زیرا بدن ما همیشه در حال بازسازی اندام های مختلف خودش است.

        ویتامین ها و مواد معدنی: از موادی هستند که به مقدار کم به آن ها نیاز داریم ولی برای تندرستی ما ضروری اند. ویتامین ها بیش تر از مواد غذایی به دست می آیند ولی اگر آفتاب به قدر کافی بر پوست بدن بتابد،‌بدن می تواند خودش ویتامینD بسازد. علاوه بر آن بدن ما به مواد معدنی مثل آهن، برای سالم ماندن گلبول های قرمز خون، به کلسیم و فسفر برای سلامت استخوان ها و دندان ها نیاز دارد. کلسیم و فسفر برای سلامت استخوان ها و دندان ها نیاز دارد. کلسیم و فسفر همچنین باعث می شود عضلات و عصب های بدن ما درست کار کنند.

        الیاف: ما به آن دسته از مواد غذایی که نمی توانیم آن ها را هضم کنیم هم نیاز داریم زیرا باعث می شود تا مواد زاید را دفع کنیم. الیاف به همین دلیل اهمیت دارند. الیاف بخشی از مواد غذایی گیاهی است که انسان نمی تواند آن ها را هضم کند.میوه ها و سبزی ها ، نان سبوس دار و ماکارونی،‌نخود و لوبیا همه سرشار از الیاف اند.

        الیاف این مواد ضمن عبور از دستگاه گوارش ، آب بدن را به خود جذب میکند و به این ترتیب مواد زیاد و جامد داخل روده ها را پرحجم و نرم می کند. سپس بدن مواد زاید را به راحتی به شکل مدفوع دفع می کند.

        رژیم غذایی: نوع غذایی است که بیش تر اوقات مصرف می شود. رژیم غذایی باید همه ی چیزهایی را که برای رشد ، ترمیم و سلامتی لازم دارد در خود داشته باشد.

        رژیم سالم رژیمی است که مواد غذایی مناسب را به مقدار مناسب داشته باشد. رژیمی که غلات، میوه و سبزی به مقدار کافی در آن باشد، رژیم خوبی است. اما رژیمی که عمدتاً از سیب زمینی سرخ کرده، شیرینی و تنقلات شور تشکیل شده باشد به هیچ وجه بهداشتی نیست این رژیم مقدار زیادی چربی ، قند و نمک دارد اما پروتئین و ویتامین کافی در آن نیست. اگر رژیم غذایی کسی نامناسب باشد و شخص دچار کم غذایی یا پرخوری شود، سوء تغذیه پیش می آید.

        پوسیدگی دندان: اگر مواد قندی زیادی بخوریم و دندان ها را مرتب تمیز نکنیم، دچار پوسیدگی دندان می شویم. پوسیدگی دندان موقعی اتفاق می افتد که تکه های کوچک غذا لای دندان ها بماند و باکتری هایی که در دهان زندگی می کنند آن را تجزیه کنند. تجزیه ی غذا باعث تولید اسیدی می شود که به تدریج پوشش سخت مینای دندان را از بین می برد. سپس عاج دندان را که نرم تر است خراب می کند و باعث ایجاد سوراخ یا حفره ای در دندان می شود. همین مساله ایجاد دندان درد می کند.

        بهترین راه پیشگیری از پوسیدگی دندان، گذشته از پرهیز از خوردن مواد قندی زیاد ، مسواک زدن دندان ها بعد از هر وعده غذا و قبل از خواب است.